آی‌تی‌ایران: ابر دراک ، گزارشی از عملکرد سال ۱۴۰۱ خود منتشر کرده که آمارهای جالبی از وضعیت شبکه مخصوصا از نیمه دوم سال و همچنین شدت گرفتن استفاده از فیلترشکن را در اختیار می‌گذار. یکی از آمارهای جالب این گزارش در بخش مرورگرهای پر استفاده در بین کاربران دیده می‌شود. در این قسمت با معرفی مرورگرهایی که بیشترین استفاده را در بین کاربران دارند، نام مرورگرهای جدیدی دیده می‌شود که عموما به شکل خاص برای دور زدن فیلترینگ مورد استفاده قرار می‌گیرند. همچنین طبق این گزارش، سهم ربات‌ها از ترافیک اینترنت در سال گذشته بیش از ۲ برابر رشد و از ۷ درصد در سال ۱۴۰۰ به ۱۶ درصد در سال ۱۴۰۱ رسیده است. از سوی دیگر طبق داده‌های این گزارش دو اپراتور همراه ایرانسل و همراه اول پر استفاده‌ترین اپراتورها در میان کاربران بوده‌اند و ایرانسل با ۳۵ درصد سهم بازار، جای همراه اول را در رده نخست گرفته است. در رده سوم نیز مخابرات ایران با ۸.۸۵ درصد سهم بازار ایستاده است. براساس این داده‌ها ۷۲.۴۴ درصد ترافیک اینترنت کشور سهم اینترنت همراه و ۲۰.۸۱ درصد سهم اینترنت ثابت است. ۶.۷۵ درصد ترافیک نیز نسیب فناوری‌های دیگر شده است.
صدمه‌های جبران‌‌ناپذیر به زیرساخت‌ها
طبق گزارش عملکرد سال ۱۴۰۱ ابر دراک از نیمه دوم سال گذشته، شاهد ناپایداری‌های زیادی در اینترنت داخلی و همچنین تغییرات اساسی در نحوه استفاده کاربران از سرویس‌های ابری بوده‌ایم. این عوامل در ابعاد مختلف باعث بروز مشکلاتی در ارائه سرویس مطلوب و نهایتا تغییر در برنامه‌ریزی‌های و توسعه زیرساخت و محصولات ابری این شرکت شد. ابر دراک اعلام می‌کند که با پایان این سال سخت و تحلیل داده‌های سال گذشته، نه تنها نشانه‌های آسیب ناشی از محدودیت و اختلال‌های اینترنت به برخی از سرویس‌های ابری، به وضوح دیده می‌شود، بلکه مقایسه گزارش‌های جدید با گزارش‌های سال‌های گذشته، حاکی از تغییر روند استفاده کاربران از اینترنت است.
براساس اعلام ابر دراک در این گزارش، این شرکت در 9 کشور، شامل 4 شهر در ایران و 10 شهر خارج از ایران با ظرفیت 2 ترابیت برثانیه در مراکز داده مختلف به شبکه اینترنت متصل است و در سال 1401 در مجموع 68 میلیارد لاگ در سطوح مختلف سرویس‌های خود جمع‌آوری و تحلیل کرده است. طبق این گزارش مجموع تعداد آی‌پی‌های یکتای ایرانی که در سال 1401 ثبت شده‌اند، 13 میلیون آی‌پی بوده است که 75 درصد از این تعداد، از سرورهای لبه ابر دراک عبور کرده‌اند. به عبارت دیگر، از هر 4 کاربر به آدرس آی‌پی ایرانی، سه کاربر حداقل یک بار به صورت مستقیم یا با واسطه، از وب‌سایت‌های سرویس‌گیرنده از زیرساخت ابر دراک، استفاده کرده‌اند.
رشد استفاده از گوشی برای اتصال به اینترنت
بررسی داده‌ها این گزارش، نشان می‌دهد که دستگاه‌هایی که کاربران از طریق آن وارد یکی از وب‌سایت‌های سرویس‌گیرنده CDN ابر دراک شده‌اند، شامل تلفن‌همراه، کامپیوتر شخصی یا لپ‌تاپ، تبلت و … است که توزیع استفاده کاربران از دستگاه‌های مختلف، در این گزارش نمایش داده شده است. به دلیل افزایش نفوذ اینترنت همراه در سال‌های اخیر، تعداد زیادی از کاربران از دستگاه‌های قابل حمل برای اتصال به اینترنت استفاده می‌کنند. براساس نتایج حاصل از پردازش داده‌های ابر دراک حدودا 56 درصد کاربران، از دستگاه‌های قابل حمل استفاده می‌کنند. این مقدار برای کاربران کامپیوترهای شخصی حدودا 28 درصد است. همچنین این نتایج نشان می‌دهد که 16 درصد از این کاربران، بات‌ها هستند که به نسبت سال گذشته رشد بیش از دو برابر داشته‌اند.
طبق داده‌های ابر دراک، بیشترین سهم استفاده از سیستم‌عامل‌ها، مربوط به سیستم‌عامل‌های ios و اندروید است و در این بین اندروید با سهم 40 درصد در رتبه اول، ios با سهم 26 درصد در رتبه دوم، قرار دارد. نتایج به دست آمده حاکی از این است که بیشترین سیستم‌عامل استفاده شده در کامپیوترهای شخصی بین کاربران ایرانی، سیستم‌عامل ویندوز با سهم 27 درصد است. همچنین سهم استفاده از انواع نسخه‌های لینوکس 6 درصد است که نسبت به مدت مشابه در سال قبل دو برابر شده است.
مرورگرهای خاص برای دور زدن فیلترینگ
گزارش ابر دراک گویای این موضوع است همچنان محبوب‌ترین مرورگر برای کاربران ایرانی، کروم است و بیشترین درصد استفاده کاربران را به خود اختصاص داده است. استفاده گسترده از تلفن‌های همراه و به ویژه گوشی‌های مبتنی بر اندروید، مرورگرهای این سیستم عامل را در رده‌های بعدی این رتبه‌بندی قرار داده است.
بعد از گوگل کروم، به عنوان محبوب‌ترین مرورگر، مرورگرهای سافاری و سامسونگ در رتبه‌های بعدی قرار دارند. در این گزارش که بر اساس میانگین درصد استفاده کاربران در طول سال ترسیم شده است، ظهور مرورگرهای go-http و okhttp در جایگاه‌های ششم و هشتم نکته قابل توجه دیگر است. این مرورگرها مربوط به ابزارها و اپلیکیشن‌های فیلترشکن‌های مورد استفاده کاربران در شش ماه دوم سال 1401 است که به تازگی در گزارش 1401 به این رده‌بندی اضافه شده‌اند.
اختلال‌های نفس‌گیر
این گزارش ابر دراک نیز مانند هر گزارش عملکردی که تا کنون از سوی کسب و کارهای مختلف منتشر شده، به خوبی نشان می‌دهد که چگونه وضعیت اینترنت در نیمه دوم سال ۱۴۰۱ نسبت به نیمه اول آن به وضعیت اسفناکی دچار شده است.
ابر دراک گفته برای ارایه گزارشی از وضعیت Uptime اینترنت (گزارش اتصال اختلال و قطعی اینترنت)، وضعیت برقراری ارتباط پایداری پلتفرم‌های محبوب و پربازدید ایرانی (مراجع مانند گوگل، پلتفرم‌هایی مانند واتس‌اپ و اینستاگرام و …) از مبدا پاپ‌سایت‌های ابر دراک از مسیر سه Gateway بین‌المللی اینترنت کشور به مقصد مراجع خارجی رصد شده است. همانطور که در تصویر زیر قابل مشاهده است، مقایسه وضعیت ارتباطات با اینستاگرام، واتس‌اپ، گوکل و کلادفلر در ۶ ماه اول سال کم اختلال‌تر و در ۶ ماه دوم سال با اختلال فراگیر همراه بوده است.
این شرایط به اختلال‌ها و فیلترینگ گسترده‌ای باز می‌گردد که از نیمه دوم سال شروع و تاکنون نیز ادامه داشته است. طبق این تصویر واتس‌اپ و اینستاگرام به دلیلی فیلترینگ تنها چند ساعت در نیمه دوم سال در دسترس بوده‌اند. میزان قطعی موتور جستجوی گوگل نیز در نیمه دوم سال به ۲ ساعت و ۱۰ دقیقه رسیده است که در نیمه نخست، ۴۲ دقیقه بوده است. در مورد کلادفلر نیز downtime به یک ساعت و ۲۸ دقیقه رسیده که نسبت به ۳۴ دقیقه ۶ ماهه نخست، افزایشی تقریبا ۳ برابری را نشان می‌دهد.
طبق این گزارش در نیمه دوم سال ۱۴۰۱، شاهد قطعی‌های گسترده روی آدرس‌های IP کلادفلر به صورت پراکنده بوده‌ایم. این اختلال‌ها روی IPهای تصادفی از بازه‌های مختلف صورت می‌گرفت. ابر دراک در این گزارش تاکید کرده که این اختلال‌ها توسط تیم پردازش این شرکت ابری قابل اندازه‌گیری نبوده و آمار اشاره شده در گزارش، براساس پای وضعیت برخی از سرویس‌های کلادفلر مانند وب‌سایت و پنل کاربری در کلاد فلر، استخراج شده است.
توزیع ساعت‌های استفاده کاربران از اینترنت
در بخش دیگری از این گزارش به توزیع ساعت‌هات‌های استفاده کاربران از اینترنت پرداخته شده است. طبق این گزارش در سال ۱۴۰۰، زمان اوج مصرف کاربرانی که از وب‌سایت‌های فعال روی سرویس CDN ابر دراک استفاده کرده‌اند، از ساعت ۲۴ بوده است، در حالی که مطابق داده‌های سال ۱۴۰۱ ساعت اوج استفاده کاربران ۲۲ اعلام شده است.
در واقع توزیع زمان استفاده کاربران از اینترنت، زمان اوج استفاده کاربران از اینترنت ساعت 10 شب و کمترین استفاده در ساعت 5 صبح است. بر اساس تحلیل داده‌های ابر دراک از وب‌سایت‌های فعال روی سرویس‌های CDN، الگوی مصرف سال ۱۴۰۱ تا نیمه اول سال مشابه الگوی مصرف سال 1400 بوده است اما ابتدای نیمه دوم سال با توجه به قطعی و اختلال اینترنت روند متفاوتی را تجربه کرده است . این روند، با نزدیک شدن به ماه های آخر سال، به شکل الگوی نرمال در سال های گذشته بازگشته است.این بازگشت شرایط به حالت نرمال بی‌ارتباط با هم‌گیری استفاده از فیلترشکن در بین مردم بعد از فیلترینگ گسترده از نیمه دوم سال ۱۴۰۱ نیست.
اوج گرفتن حملات سایبری
در این گزارش حملات سایبری دفع شده توسط سرویس امنیت ابر دراک در سال ۱۴۰۱ نمایش داده شده است. براساس داده‌های سال ۱۴۰۱ افزایش حملات DDoS در طول این سال و به خصوص در نیمه دوم با افزایش روبه‌رو بوده که این موضوع هم بی‌ارتباط با شروع اختلال‌ها و فیلترینگ گسترده از نیمه دوم سال گذشته نیست.
طبق این گزارش ۱۵ و۱۶ بهمن ۱۴۰۱ بزرگترین حمله ثبت شده در سال با ۴۵۰ گیگابیت بر ثانیه ترافیک حملهو به مدت ۳۶ ساعت به گستردگی سرویس CDN و شبکه ابر دراک صورت گرفته است.
نسخه کامل گزارش عملکرد ابر دراک در سال ۱۴۰۱ را اینجا بخوانید.