امروزه سوکت CPU بسیار متعددی وجود دارد و ممکن است بپرسید تفاوت انواع سوکت پردازنده چیست یا سوکت سی پی یو اینتل با AMD چه فرقی دارد؟
به گزارش سرویس اخبار سخت افزار سایت شات ایکس و به نقل از شهر سخت افزار در این نوشتار تلاش می کنیم ضمن پاسخ به این پرسش که سوکت CPUچیست، توضیحات مفیدی درباره انواع سوکت پردازنده ارائه کنیم. با شهر سخت افزار همراه شوید.
سوکت پردازنده یا سوکت CPU، بخشی از مادربرد را تشکیل میدهد که برای اتصال پردازنده به مادربرد طراحی شده و دارای تعداد زیادی پین یا نقاط تماس است. پین های سوکت CPUضمن تامین انرژی مورد نیاز پردازنده، امکان تبادل داده میان پردازشگر و مادربرد را فراهم میکنند.
معرفی و اهمیت سوکت سی پی یو
سوکت CPU چیست؟
سوکت پردازنده بخشی از مادربرد را تشکیل میدهد که در حقیقت برای اتصال امن یا پایدار پردازنده به مادربرد طراحی شده است. در طراحی سوکت CPU مکانیزم هایی مورد استفاده قرار میگیرد تا از اتصال کامل پردازنده به سوکت اطمینان حاصل شده و پردازنده نیز به طور امن در جای خود ثابت شود.
عکس : مثلث راهنما برای قرار گرفتن صحیح پردازنده روی سوکت CPU
به طور کلی سوکت CPU و خود پردازنده ظاهر چهار گوش دارند و برای اطمینان از قرار دادن صحیح پردازنده روی سوکت از علایمی همانند وجود مثلث راهنمای کوچک و وجود شکاف در لبه پردازنده استفاده میشود.
سوکت سی پی یو از مواد مقاوم در برابر حرارت ساخته میشود تا حرارت ناشی از گرم شدن پردازنده موجب تغییر شکل سوکت نشود.
توسعه سوکت پردازنده برای پشتیبانی از پردازندههای جدید
تاکنون انواع مختلفی از پردازنده و سوکت CPU به بازار عرضه شدهاند. معمولاً شرکتهای سازنده مادربرد، نوع سوکت سی پی یو و پردازندههای مورد پشتیبانی توسط مادربرد را مشخص میکنند. همانطور که در طی زمان پردازندههای قدرتمندتری به بازار عرضه شده، سوکت پردازندهها نیز تغییر کرده است؛ بنابراین جا افتادن پردازنده روی سوکت به تنهایی سازگاری پردازنده با مادربرد را نشان نمیدهد.
به طور کلی پردازندههای جدید قدرت پردازش و TDP بیشتری در مقایسه با پردازندههای قدیمی دارند. به همین دلیل شرکتهای سازنده مادربرد باید مادربردهای جدید را با استفاده از جدیدترین سوکت پردازنده طوری طراحی کنند که امکان پشتیبانی از این پردازندهها فراهم شود.
گاهی شرکتهای تولیدکننده مادربرد با انتشار یک بروزرسانی میتوانند امکان پشتیبانی از پردازندههای جدید را برای مادربردهای نه چندان قدیمی فراهم کنند. البته این شرکتها به طور منطقی تلاش میکنند تا خریداران پردازندههای جدید را به خرید مادربردهای جدید نیز سوق دهند.
انواع سوکت پردازنده
شاید در زمان نصب پردازندههای مختلف روی مادربرد یا سرویس کردن کامپیوتر با سوکتهای متفاوتی مواجه شده باشید. انواع سوکت های مشهور CPU عبارتند از PGA، LGA و BGA که در ادامه با ویژگی، شباهت و تفاوتهای انواع سوکت سی پی یو آشنا خواهید شد.
عکس : سوکت PGA در کنار سوکتهای LGA و BGA
سوکت PGA
سوکت PGA طوری طراحی شده که در آن برای حفظ اتصال پردازنده به سوکت، نیازی به اعمال نیروی دائمی نیست. در این تکنیک پردازنده به ردیفهای متعددی از پین فلزی مجهز میشود و به همان تعداد نیز روی سوکت سی پی یو نقطه اتصال وجود دارد.
عکس : سوکت PGA به همراه پردازندهشرکت AMD در گذشته از سوکت سی پی یو نوع PGA برای اتصال پردازندههای خود به مادربرد استفاده میکرد. این نوع سوکت سی پی یو مزایای خاصی را شامل نصب و تعمیر آسان و توانایی تحمل جریان بالاتر در مقایسه با سوکت LGA دارند.
ضخامت بالای پینهای پردازنده موجب میشود تا سوکت PGA توانایی تحمل جریان بیشتری را در مقایسه با سوکت LGA داشته باشد؛ در نتیجه بدون در نظر گرفتن سایر محدودیتها مانند محدودیت حرارتی پردازنده و توانایی مادربرد در ارائه توان بیشتر به پردازنده، سوکت سی پی یو نوع LGA امکان ارائه توان بیشتر به پردازنده فراهم میشود.
با وجود مزایای عنوان شده، استفاده از سوکت سی پی یو نوع PGA معایبی نیز دارد. از آنجایی که پینهای پردازنده در مقابل ضربه آسیبپذیر هستند و به طور کلی پردازنده هزینه بالاتری در مقایسه با مادربرد دارد، در صورت آسیب دیدن پردازنده خسارت بیشتری را متحمل خواهید شد.
سوکت LGA
سوکت سی پی یو نوع LGA را میتوانیم نقطه مقابل سوکت PGA در نظر بگیریم، چراکه ردیفهای متعددی از پینها روی سوکت قرار گرفته و پردازنده به پدهای طلایی مسطح است. برای اطمینان از اتصال پایدار پردازنده به پینهای سوکت همواره فشار کافی روی پردازنده وجود دارد. به عبارتی دیگر، در سوکت سی پی یو نوع PGA پین ها یا پایه های تماس بر روی پردازنده قرار دارند اما در سوکت سی پی یو نوع LGA این پین ها در سمت مادربرد قرار گرفته اند.
عکس : سوکت LGA به همراه پردازندهاینتل در سال 2002 میلادی استفاده از سوکت PGA را کنار گذاشت و به استفاده از سوکت سی پی یو نوع LGA رو آورد. قرار گرفتن پینهای فلزی روی سوکت مادربرد موجب میشود تا آسیبپذیری ناشی از خمشدگی یا شکستن پینها به مادربرد منتقل شود که به طور کلی قیمت کمتری در مقایسه با پردازنده دارد. از همین رو هزینه کمتر خرابی سوکت از مزایای PGA است.
به علاوه سوکت LGA در مقایسه با سوکت PGA ، ظرفیت بالاتری برای افزایش تراکم پین در یک مساحت مشخص دارد. افزایش تعداد پینها ظرفیت انتقال اطلاعات بین پردازنده و مادربرد را افزایش میدهد و امکان انتقال توان بالاتر با استفاده از پینهای اضافی به پردازنده نیز فراهم میگردد. مزیت دیگر افزایش تعداد پین های سوکت سی پی یو ، ارائه قابلیت ها و امکانات بیشتر یا سریع تر است.
با وجود مزایای یاد شده، پینهای سوکت LGA در مقایسه با پینهای PGA ضخامت کمتری دارند و در برابر ضربه یا فشار آسیبپذیرتر هستند. مضاف بر این نازکتر شدن پینهای موجب میشود تا تعمیر پینهای آسیب دیده دشوارتر باشد که از معایب سوکت CPU نوع LGA است.
سوکت BGA
سوکتهای سی پی یو LGA و PGAطوری طراحی شدهاند که اتصال دائمی بین پردازنده و مادربرد ایجاد نمیکنند و به سادگی امکان جداسازی پردازنده از سوکت وجود دارد، اما در سوکت سی پی یو نوع BGA برای ایجاد اتصال دائمی و مستحکم میان پردازنده و مادربرد، این دو به همدیگر لحیم شده اند. البته در ادامه به شما می گوییم چرا BGA سوکت نیست.
عکس : سوکت BGA و پردازندهاز آنجایی که برای نصب پردازنده روی سوکت BGA به مهارت و دانش خاصی نیاز است، این نوع سوکت اغلب در کامپیوتر هایی مورد استفاده قرار میگیرد که به عنوان یک مجموعه آماده توسط شرکت سازنده طراحی و مونتاژ میشوند. سوکت BGA به طور رایج برای اتصال پردازنده به مادربرد لپ تاپ ها مورد استفاده قرار میگیرد.
سوکت BGA اتصال پایدار و دقیقتری را در مقایسه با سوکتهای PGA و LGA ایجاد کرده و فضای کمتری را روی مادربرد اشغال میکند. در نقطه مقابل، شما نمیتوانید به سادگی پردازنده جدیدی را خریداری کرده و روی مادربرد خودتان نصب کنید که از معایب سوکت سی پی یو BGA است . مضاف بر این تعمیر کامپیوتر در صورت خرابی پردازنده یا مادربرد BGA فرآیند پیچیدهتری در مقایسه با کامپیوتر های مبتنی بر سوکتهای PGA و LGA دارد و هزینه بالاتری هم دارد.
برای تعویض پردازنده های BGA به ماشین یا دستگاه BGA نیاز است که در زمان تعمیر هزینه زیادی روی دست خریدار می گذارد. همچنین در مواردی ممکن است به دلایلی چون گرمای زیاد اتصال BGA تضعیف شود که به هیت دادن یا گرم کردن پردازنده و مادربرد نیاز پیدا می کنید.
یک نمونه بسیار رایج از کاربرد BGA، کارت های گرافیک است. در کارت های گرافیک خبری از سوکت نیست و تراشه گرافیکی به روش BGA بر روی بُرد نصب شده است. به این ترتیب می توان گفت BGA در اصل سوکت محسوب نمی شود و امکان جداسازی آسان آن وجود ندارد.
در تعریفی دقیق تر BGA یک روش نصب دائمی تراشه یا پردازنده بر روی بُرد PCB از طریق لحیم کردن است. از آنجایی که خبری از امکان جداسازی وجود ندارد، BGA سوکت نیست. در طرف مقابل PGA و LGA سوکت بوده و امکان جداسازی پردازنده از مادربرد وجود دارد.
بر اساس آنچه که تا اینجا اشاره شد، انواع سوکت پردازنده از نظر نوع اتصال و همچنین مکانیزم ثابت شدن پردازنده به سه نوع BGA، LGA و PGA تقسیم می شوند که در اصل BGA سوکت نیست و یک روش دائمی محسوب می شود.
لیست سوکتهای پردازنده مورد استفاده شرکت اینتل
| نام سوکت |
سال عرضه |
خانواده پردازندههای تحت پشتیبانی |
| Socket 7 |
1995 |
Pentium, Pentium II, Pentium III, Celeron |
| Socket 370 |
1999 |
Celeron, Pentium III |
| Socket 478 |
2000 |
Pentium 4, Celeron |
| LGA 775 |
2004 |
Pentium 4, Pentium D, Core 2 Duo |
| LGA 1156 |
2008 |
1st Generation Core i3/i5/i7 |
| LGA 1366 |
2008 |
1st Generation Core i7 (Nehalem) |
| LGA 1155 |
2011 |
2nd and 3rd Gen Core i3/i5/i7 |
| LGA 1150 |
2013 |
4th and 5th Gen Core i3/i5/i7 |
| LGA 2011 |
2011 |
Core i7 (Sandy Bridge-E, Ivy Bridge-E, Haswell-E), Xeon |
| LGA 1200 |
2020 |
10th and 11th Gen Core i3/i5/i7/i9 |
| LGA 1700 |
2021 |
12th and 13th Gen Core i3/i5/i7/i9 |
| LGA 1851 |
~2024/2025 (Expected) |
Future Intel Meteor Lake and Arrow Lake CPUs |
لیست سوکتهای پردازنده مورد استفاده شرکت AMD
| سوکت |
سال عرضه |
نسلهای پردازنده پشتیبانیکننده |
جزئیات |
| Slot A |
1999 |
Athlon (Classic) |
اولین سوکت AMD برای پردازندههای Athlon |
| Socket 754 |
2004 |
Athlon 64 (K8) |
جایگزینی برای سوکت A، با پشتیبانی از حافظه DDR |
| Socket 939 |
2005 |
Athlon 64 X2 (K8), Athlon 64 FX (K8) |
پهنای باند بیشتر برای پردازندههای دو هستهای |
| Socket AM2 |
2006 |
Athlon 64 X2 (K8), Phenom X4 (K10) |
پشتیبانی از حافظه DDR2 |
| Socket AM2+ |
2008 |
Phenom X4 (K10), Phenom II X4 (K10) |
پشتیبانی از HyperTransport 3.0 |
| Socket AM3 |
2009 |
Phenom II X4 (K10), Phenom II X6 (K10), FX (K10) |
پشتیبانی از حافظه DDR3 |
| Socket AM3+ |
2011 |
FX (K10), Vishera (Piledriver) |
پشتیبانی از PCIe 3.0 |
| Socket AM4 |
2017 |
Ryzen (1st Gen), Ryzen (2nd Gen), Ryzen (3rd Gen), Ryzen (4th Gen), Ryzen (5th Gen), Ryzen (6th Gen), Ryzen (7th Gen), EPYC (1st Gen), EPYC (2nd Gen), EPYC (3rd Gen), EPYC (4th Gen) |
پشتیبانی از DDR4، PCIe 4.0 |
| Socket AM5 |
2022 |
Ryzen 7000 Series (Zen 4) |
پشتیبانی از DDR5، PCIe 5.0 |
| Socket FM1 |
2011 |
APU A4, A6, A8, A10 (Kabini/Richland) |
برای پردازندههای کممصرف APU |
| Socket FM2 |
2012 |
APU A4, A6, A8, A10 (Trinity/Kaveri) |
پشتیبانی از حافظه DDR3 |
| Socket FM2+ |
2014 |
APU A6, A8, A10 (Godavari/Carrizo) |
پشتیبانی از PCIe 3.0 |
| Socket FT1 |
2012 |
Opteron 6300 Series (Bulldozer) |
برای سرورهای low-power |
| Socket sTR4 |
2017 |
Threadripper 1st Gen, 2nd Gen, EPYC 1st Gen, 2nd Gen |
برای پردازندههای HEDT و سرورهای high-end |
| Socket sTRX4 |
2019 |
Threadripper 3rd Gen, EPYC 3rd Gen, EPYC 4th Gen |
پشتیبانی از PCIe 4.0 |
| Socket sWRX8 |
2021 |
EPYC 7000 Series (Zen 2) |
برای سرورهای high-performance |
| Socket TR4 |
2017 |
Threadripper 1st Gen, 2nd Gen |
نسخه قبلی sTR4 |
| Super Socket 7 |
1997 |
Athlon (Classic) |
نسخه ارتقا یافته Socket 7 |
تفاوت سوکتهای پردازنده موبایل، سرور و دسکتاپ
سوکت های پردازنده، رابطهای فیزیکی بین پردازنده (CPU) و مادربرد هستند که وظیفهی انتقال اطلاعات و برق بین این دو را بر عهده دارند. هر نوع پردازنده از سوکت مخصوص به خود استفاده میکند و برای سازگاری، سوکت پردازنده باید با سوکت مادربرد مطابقت داشته باشد.
سوکت های پردازنده در سه دستهی کلی موبایل، سرور و دسکتاپ دستهبندی میشوند که هر کدام با توجه به نیازها و محدودیتهای خاص خود طراحی شدهاند. در ادامه به بررسی تفاوتهای این سه نوع سوکت میپردازیم:
عکس : پردازنده موبایلسوکتهای پردازنده موبایل
- ابعاد و اندازه: سوکت های پردازنده موبایل به دلیل محدودیت فضای موجود در دستگاههای سیار، از ابعاد و اندازهی کوچکتری نسبت به سوکت های سرور و دسکتاپ برخوردار هستند.
- تعداد پینها: سوکت های پردازنده موبایل به طور کلی تعداد پینهای کمتری نسبت به سوکت های سرور و دسکتاپ دارند.
- مصرف برق: پردازندههای موبایل برای حفظ عمر باتری، به طور معمول از توان کمتری نسبت به پردازندههای سرور و دسکتاپ استفاده میکنند. به همین دلیل، سوکت های پردازنده موبایل برای انتقال این توان کم طراحی شدهاند.
- عملکرد گرافیکی: پردازندههای موبایل معمولاً دارای واحد گرافیکی مجتمع (iGPU) هستند. سوکت های پردازنده موبایل برای پشتیبانی از این واحد گرافیکی و انتقال دادههای تصویری نیز طراحی شدهاند.
- ملاحظات حرارتی: پردازندههای موبایل به دلیل فضای محدود و خنککنندههای کوچکتر، گرمای بیشتری تولید میکنند. سوکت های پردازنده موبایل باید طوری طراحی شوند که بتوانند این گرما را به طور موثر به مادربرد منتقل کنند.
نمونههایی از سوکتهای پردازنده موبایل:
- LGA 1195: برای پردازندههای Snapdragon 8 Gen 1
- LGA 1662: برای پردازندههای Apple M1
- BGA 1022: برای پردازندههای Exynos 2200
عکس : سوکتهای پردازندهسوکتهای پردازنده سرور
- ابعاد و اندازه: سوکت های پردازنده سرور به دلیل فضای بیشتر موجود در سرورها، از ابعاد و اندازهی بزرگتری نسبت به سوکت های موبایل و دسکتاپ برخوردار هستند.
- تعداد پینها: سوکت های پردازنده سرور به طور کلی تعداد پینهای بیشتری نسبت به سوکت های موبایل و دسکتاپ دارند. این پینهای اضافی برای انتقال اطلاعات بیشتر، مانند تعداد هستههای پردازنده و کانالهای حافظه، استفاده میشوند.
- مصرف برق: پردازندههای سرور برای انجام وظایف سنگین به توان بیشتری نسبت به پردازندههای موبایل و دسکتاپ نیاز دارند. سوکت های پردازنده سرور برای انتقال این توان بالا طراحی شدهاند.
- قابلیت اطمینان: سوکت های پردازنده سرور باید از قابلیت اطمینان بالایی برخوردار باشند تا از خاموش شدن ناگهانی سرور و از دست رفتن اطلاعات جلوگیری شود.
- قابلیت ارتقا: سرورها به طور معمول برای مدت زمان طولانی مورد استفاده قرار میگیرند. سوکت های پردازنده سرور باید طوری طراحی شوند که امکان ارتقای پردازنده در آینده را فراهم کنند.
نمونههایی از سوکتهای پردازنده سرور:
عکس : سوکتهای پردازنده سرور
- LGA 4080: برای پردازندههای Intel Xeon Platinum 8480+
- SP3: برای پردازندههای AMD EPYC 7773X
- LGA 3647: برای پردازندههای Intel Xeon Scalable Platinum 8470H
سوکتهای پردازنده دسکتاپ
- ابعاد و اندازه: سوکت های پردازنده دسکتاپ از نظر ابعاد و اندازه، بین سوکت های موبایل و سرور قرار دارند.
- تعداد پینها: سوکت های پردازنده دسکتاپ به طور کلی تعداد پینهای بیشتری نسبت به سوکت های موبایل دارند، اما از تعداد پینهای سوکت های سرور کمتر است.
- مصرف برق: پردازندههای دسکتاپ به طور معمول از توان بیشتری نسبت به پردازندههای موبایل، اما از توان کمتری نسبت به پردازندههای سرور استفاده میکنند.
- عملکرد گرافیکی: پردازندههای دسکتاپ معمولاً از کارت گرافیک مجزا استفاده میکنند. سوکت های پردازنده دسکتاپ باید طوری طراحی شوند که پهنای باند کافی برای انتقال دادههای تصویری بین پردازنده و کارت گرافیک را فراهم کنند.
- ملاحظات حرارتی: پردازندههای دسکتاپ به دلیل فضای بیشتر و خنککنندههای بزرگتر، گرمای کمتری نسبت به پردازندههای موبایل تولید میکنند. با این حال، سوکت های پردازنده دسکتاپ باید طوری طراحی شوند که بتوانند گرمای تولید شده توسط پردازنده را به طور موثر به مادربرد منتقل کنند.
نمونههایی از سوکتهای پردازنده دسکتاپ:
- LGA 1700: برای پردازندههای Intel Core i9-13900K
- AM4: برای پردازندههای AMD Ryzen 9 7950X
- sTRX4: برای پردازندههای AMD Threadripper 5990X
تکنیکهای خنکسازی پردازنده روی سوکت
عکس : خنککننده شامل هیتسینک و فن روی سوکت پردازندهپردازنده و سوکت پردازنده معمولاً در پشت فن و هیتسینک آلومینیومی یا مسی قرار گرفته و از دید ما پنهان میشوند. به طور کلی تکنیکهای دفع حرارت پردازنده به دو نوع Active Cooling و Passive Cooling تقسیمبندی میشوند. استفاده یا عدم استفاده از فن برای خنکسازی پردازنده، تفاوت اصلی این دو تکنیک را تشکیل میدهد.
در روش اکتیو کولینگ از فن یا مایع کولانت و پمپ (در نوع آبی) برای دفع گرما از پردازنده استفاده می شود اما در روش پسیو کولینگ فن یا پمپ و مایع در حال گردش وجود ندارد. البته روش خنک سازی پردازنده ارتباط مستقیمی با نوع سوکت پردازنده ندارد.
استفاده از فن در کولرهای اکتیو کولینگ چگالی جریان هوای عبوری از میان پرههای هیتسینک را افزایش میدهد و به دفع موثر گرمای هیتسینک و در نهایت کاهش دمای پردازنده کمک میکند. به علاوه استفاده از این تکنیک موجب میشود تا بتوانیم هیتسینک کوچکتری را روی سوکت مادربرد نصب کنیم.
طبق آنچه که اشاره شد در روش Active Cooling از فن برای تسریع و بهبود دفع گرمای متساعد شده از پردازنده استفاده می شود. در کولرهای Active Cooling یک حرارت گیر یا هیت سینگ وظیفه جذب گرمای پردازنده را بر عهده دارد تا نهایتاً توسط فن گرمای آن دفع شده و پردازنده خنک شود.
عکس : سیستم خنککننده مایع برای دفع گرمای پردازنده روی سوکتاستفاده از سیستم خنک کننده مایع راهکار نسبتاً جدیدتر و کارآمدتری برای دفع حرارت پردازنده محسوب میشود. این تکنیک بر توانایی بهتر مایعات در انتقال حرارت متکی است.
در واتر کولینگ ابتدا گرمای پردازنده توسط یک صفحه فلزی (عمدتاً مسی) جذب می شود که به آن کول پلیت هم گفته می شود. بر روی این صفحه مسی که داخل یک محفظه قرار دارد، آب یا مایع کولانت اسپری می شود تا گرمای آن را جذب کند. در نهایت مایع کولانت از طریق شیلنگ به رادیاتور منتقل می شود تا گرمای آن توسط شبکه رادیاتور جذب و توسط هوای فن ها دفع شود.
عکس : خنککننده پسیو بر روی سوکت پردازندهمزیت دیگر واترکولینگ نسبت به ایرکولینگ ، بهره مندی از هوای تازه و خنک تر است. البته آنچه که اشاره شد تنها در صورت نصب رادیاتور در جلوی کیس امکان پذیر خواهد بود و نصب واتر کولینگ در سقف کیس موجب محروم ماندن آن از هوای تازه و خنک تر می شود.
تکنیک خنکسازی پسیو یا بدون فن که غالباً برای پردازندههای کممصرف و نه چندان قدرتمند مورد استفاده قرار میگیرد، تنها از هیتسینک مسی یا آلومینیومی برای جذب گرما و دفع آن به واسطه گردش هوای محیط استفاده می کند. از آنجایی که در این روش فن وجود ندارد، هیچگونه آلودگی صوتی ایجاد نمیشود. اما از آنجایی که فن و گردش هوای زیادی وجود ندارد، دفع گرما به کندی صورت می گیرد یا ناچاراً از هیت سینک های بسیار بزرگ برای افزایش سطح تماس با هوا و دفع بهتر گرما استفاده می شود.
هر دو کولرهای اکتیو و پسیو بر روی انواع سوکت پردازنده قابل استفاده هستند اما باید به سازگاری خود کولر با مادربرد و همچنین توانایی آن در دفع گرمای پردازنده توجه شود.
بررسی سازگاری سوکت پردازنده و مادربرد
شرکتهای سازنده مادربرد همواره فهرست پردازندههای مورد پشتیبانی توسط مادربرد را بر روی وب سایت خود اعلام میکنند، اما برای اطمینان از سازگاری پردازنده و مادربرد میتوانیم فاکتورهایی همانند برند سازنده پردازنده، نوع سوکت مادربرد و سازگاری چیپست مادربرد با پردازنده را مورد بررسی قرار دهیم.
عکس : بررسی سازگاری سوکت پردازنده و مادربردچیپست مهم ترین تراشه موجود بر روی مادربرد یا بُرد لپ تاپ است که مرکز کنترل ارتباطات و ترافیک دادهها در مادربرد محسوب میشود. به همین دلیل چیپست مادربرد نقش مهمی در سازگاری پردازنده و مادربرد ایفا میکند. برای نمونه ممکن است سوکت دو نسل مختلف از پردازنده های یک سازنده چون اینتل کاملاً یکسان باشد اما امکان نصب نسل جدیدتر بر روی مادربردهای قدیمی تر وجود نداشته باشد. این محدودیت ها غالباً مصنوعی و با هدف مجبور کردن خریدار به تهیه مادربردهای جدیدتر است.
مادربردهایی که از چند پردازنده به طور همزمان پشتیبانی میکنند
مادربردهای مورد استفاده در کامپیوتر های دسکتاپ یا معمولی تنها یک سوکت پردازنده دارند اما سیستم های سرور و ورک استیشن می توانند دو یا چند سوکت پردازنده داشته باشند.
اگرچه در نگاه اول به نظر میرسد که با به کارگیری همزمان دو پردازنده میتوانیم دو برابر قدرت پردازشی بیشتری را در اختیار داشته باشیم، اما پشتیبانی همزمان از چند پردازنده چالشهایی در سطح سخت و افزار و نرم افزار دارد.
عکس : مادربرد مجهز به دو سوکتپلتفرم های با امکان استفاده از دو یا چند پردازنده عمدتاً بسیار گران قیمت هستند، از همین رو برای کاربران معمولی هیچ به صرفه نیستند. با این حال چنین پلتفرم هایی مزایایی چون قابلیت های ارتباطی بسیار بیشتر، تعداد بیشتری هسته پردازشی، تعداد بیشتری خط ارتباطی PCIe و پشتیبانی از حجم بالاتری حافظه RAM تحت پیکربندی چندکاناله دارند.
جمعبندی
عکس : سوکت پردازنده کامپیوتردر حالی که معمولاً سوکت پردازنده را نادیده میگیریم، نقش سوکت CPU در عملکرد صحیح پردازنده انکارناپذیر است. با این حال لازم نیست مستقیماً درگیر خود سوکت شویم و در زمان انتخاب پردازنده و مادربرد، به طور غیر مستقیم سوکت را هم انتخاب کرده ایم.
در طول زمان پردازندههای مختلفی به بازار عرضه شدهاند. تفاوت این پردازندهها از نظر مصرف انرژی، سرعت و ... موجب شده تا انواع مختلفی از سوکت پردازنده های اینتل و AMD معرفی شوند. با این وجود تغییر سوکت پردازنده در هر نسل اتفاق نمیافتد. همچنین در مواردی هیچ گونه توجیه فنی برای تغییر سوکت وجود ندارد و صرفاً ناشی از سودجویی سازنده برای خانه تکانی در بازار سخت افزار است.
برای مثال سوکت پردازنده نسل 12 و 13 اینتل تفاوتی با یکدیگر ندارند و نسل سیزدهم پردازندههای اینتل نیز مانند نسل قبل خود روی سوکت LGA 1700 نصب میشوند.
انواع سوکت CPU برای برآورده ساختن نیاز پردازندههای مختلف طراحی شدهاند و غالباً با ویژگی ها و نیازهای آنها ارتباط مستقیمی دارند. برای مثال سوکت LGA 1200 که برای پردازندههای نسل 10 و 11 اینتل مورد استفاده قرار گرفت، به 1200 پین و سوکت LGA 1700 به 1700 پین مجهز شدهاند. افزایش تعداد پین ها در سوکت جدیدتر به افزایش قابلیت های ارتباطی پرسرعت تر و ساخت پردازنده های قوی تر با مصرف بیشتر کمک کرده یا دست کم در خدمت آن بوده است.
انواع سوکت پردازنده های اینتل و همچنین انواع سوکت پردازنده های AMD در طول زمان دستخوش تغییر شده و این تغییرات همواره ادامه داشته است. در حالی که اینتل مدت ها است که از سوکت نوع LGA استفاده می کند، مزایای این سوکت ها موجب شده تا AMD نیز استفاده از سوکت PGA را کنار گذاشته و سوکت های جدید AM5و SP5 را از نوع LGA طراحی کند.
سئوالات متداول
سوکت CPU کجاست؟
سوکت سی پی یو بخشی از مادربرد محسوب میشود که وظیفه اتصال پردازنده به مادربرد و حفظ پردازنده روی مادربرد را بر عهده دارد. سوکت CPU معمولاً در پشت فن و هیتسینک قرار گرفته است.
آیا سوکت CPU مهم است؟
سوکت پردازنده یکی از مهمترین بخشهای مادربرد را تشکیل میدهد. بدون سوکت امکان اتصال پردازنده به مادربرد وجود ندارد. با این حال نیاز نیست مستقیم درگیر سوکت شوید و کافی است به نسل پردازنده توجه کنید.
تفاوت بین سوکت های LGA و PGA چیست؟
همانطور که در این مقاله عنوان شد، سوکت های PGA و LGA در چگونگی اتصال پردازنده به سوکت با یکدیگر تفاوت دارند. در سوکت LGA پین ها در سمت مادربرد قرار دارند اما در سوکت PGA پین ها بر روی خود پردازنده تعبیه شده اند.
آیا میتوانیم هر پردازندهای را روی مادربرد نصب کنیم؟
پاسخ این پرسش منفی است. امروزه پردازندههای مختلفی با شکل، اندازه، تعداد پین و دیگر ویژگیهای متفاوت به بازار عرضه شدهاند؛ بنابراین پیش از خرید مادربرد و پردازنده باید از سازگاری این دو قطعه اطمینان حاصل کنید. توجه داشته باشید که جا افتادن پردازنده روی مادربرد به تنهایی نشان دهنده سازگاری پردازنده و مادربرد نیست.